Gronsveld zoals het er vroeger heeft uitgezien

Inleiding

In 1882 brengt de doopsgezinde predikant Jacobus Craandijk een bezoek aan Gronsveld. Na de kerk bekeken te hebben noteert hij in zijn dagboek: "Als wij de kerk hebben gezien, hebben we alles gezien, wat Gronsveld bezienswaardigs heeft. Het dorp zelf is eene dorre aaneenschakeling van graauwe stoffige huizen. De herberg is een toonbeeld van ongezelligheid. Hadt gij er soms op gerekend daar Uw middagmaal te gebruiken dan overtuigt U een enkele blik dat gij U misrekend hebt, en gij zoekt zo spoedig mogelijk de heete, zonnige straat maar weer op". Veel is veranderd sinds de tijd dat dominee Craandijk Gronsveld en Rijckholt bezocht. De herberg zoals hij hem kende bestaat niet meer en de kerk die hij nog zag als "rijk met kleuren en verguldsel versierd" pronkt heden ten dage met haar helderwit geverfde wanden. De kerkdorpen Gronsveld, Rijckholt en Eckelrade, evenals de tot de gemeente Gronsveld behorende plaats Honthem, zijn springlevend geworden. De grauwe, stoffige huizen zijn voor een gedeelte veranderd in gezellige pensions waar het voor de toerist, vooral voor de liefhebber van landschapsschoon, goed toeven is. Maar ook de liefhebber van historie kan hier aan zijn trekken komen. In Rijckholt immers werd, 5000 jaar geleden, de allereerste mijnbouw van ons land bedreven. Het unieke gangenstelsel van de voorhistorische Gronsveldse mijnwerker wordt sedert enige jaren onderzocht en blootgelegd door de Werkgroep Prehistorische Vuursteenmijnbouw van de Nederlandse Geologische Vereniging, afdeling Limburg. Ook de Romeinen hebben hun sporen in Gronsveld achtergelaten, getuige het fraaie aardewerk, een bronzen saterkopje, traanflesjes e.d. die in de bodem gevonden werden. Vanaf de middeleeuwen tot aan de Franse Revolutie waren zowel Gronsveld als Rijckholt een vrije Rijksheerlijkheid, mini-staatjes in het grote Europese statenverband, een toestand, die wij ons nu, staande aan de voor avond van de Verenigde Staten van Europa, maar moeilijk kunnen voorstellen. Gronsveld met eigen muntrecht, Gronsveld en Rijckholt beide met eigen rechtspraak. Vele wapenschilden in kerk en in kastelen herinneren aan de graven en baronnen die hier in langvervlogen eeuwen hun residentie hadden. Een van hen, Justus-Maximiliaan van Bronckhorst-Batenburg, richtte in 1619 de broederschap der schutterij St.-Sebastianus op, een broederschap die nog bestaat en de om de vier jaar gevierde Grote-Bronkfeesten rondom de Sacramentsprocessie met haar aanwezigheid extra luister bijzet. Doch genoeg nu over het verleden. De toerist, ook hij die niet historisch geïnteresseerd is, vindt hier veel van al wat zijn hart maar begeert. Prachtige, glooiende bossen met unieke flora en fauna, uitgestrekte weilanden, beplant met allerlei soorten fruitbomen. De appelsoort "Gronsvelder Klumpke" is in dit verband te vermelden. Het valt niet te ontkennen dat vooral de afgelopen halve eeuw de fruitteelt voor Gronsveld, Rijckholt en Eckelrade van grote betekenis is geweest. Doch de uitgestrekte weilanden zullen in de nabije toekomst gedeeltelijk verdwijnen. Het ontstaan van o.a. de wijk De Heeg ten zuiden van Heer-Maastricht heeft het landelijk karakter van Gronsveld ongetwijfeld aangetast zoals ook het eigen specifieke karakter van de dorpsgemeenschap zal veranderen als gevolg van een mogelijke annexatie door Maastricht. Gelukkig kunnen we middels deze internet-pagina's nog steeds vol weemoed terugkijken op de kenmerkende gezichten van ons dorp, met o.a. de afbeelding van de oude grafelijke banmolen, die, al staat ze dan sinds 1970 op Maastrichts grondgebied, altijd "onze" molen zal blijven. Veel plezier.